Μήπως ο σύντροφός σου είναι «sociopath»;

475 προβολές

Πώς να αναγνωρίσεις έναν κοινωνιοπαθή… Zουν ανάμεσά μας και μάλλον είναι πολλοί!

Μπορεί όταν γνωριστήκατε να αισθάνθηκες ότι βρήκες τον τέλειο άντρα ή την τέλεια γυναίκα, όμως όσο περνούσε ο καιρός κάτι άρχισε να αλλάζει. Όποιος αναγνωρίζει τα παρακάτω χαρακτηριστικά σε σύντροφό του να σηκώσει το χέρι του! Αποτελούν το 4% του πληθυσμού οπότε είναι πολύ πιθανό να συναντήσουμε έναν τουλάχιστον τέτοιον τύπο στη ζωή μας.

Τί είναι λοιπόν η κοινωνιοπάθεια; Πρόκειται για ψυχοπάθεια; Η κοινωνιοπάθεια συγχέεται πολλές φορές με την ψυχοπάθεια, αλλά αν και οι δύο εντάσσονται στην Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας, κοινωνιοπαθείς και ψυχοπαθείς έχουν διακριτά χαρακτηριστικά. Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν την κοινωνιοπάθεια ως μια ήπια μορφή της ψυχοπάθειας. Σύμφωνα με τον Scott Johnson, σύμβουλο ιατροδικαστικών εκπαιδεύσεων των διωκτικών αρχών για την ψυχική υγεία, οι δύο διαταραχές εμφανίζουν μια ειδοποιό διαφορά. Ο ψυχοπαθής γεννιέται με ψυχοπαθητικό εγκέφαλο, που έχει μη φυσιολογική λειτουργία και έτσι οι κοινωνικές εμπειρίες του δεν είναι τυπικές. Από την άλλη, ο κοινωνιοπαθής γεννιέται με τυπικό εγκέφαλο και η ανατροφή του θα επηρεάσει την ψυχική του κατάσταση. Σημαντικοί προγνωστικοί παράγοντες για την ανάπτυξη κοινωνιοπάθειας, που αναφέρονται από τους ειδικούς, είναι η παιδική παραμέληση, οι τραυματικές διαπροσωπικές σχέσεις και η κακοποίηση οποιουδήποτε είδους. Αν ένα παιδί δεχτεί απόρριψη κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία έχει πολλές πιθανότητες να αναπτύξει τη συγκεκριμένη διαταραχή.

Πάμε να δούμε τί είναι ένας sociopath σύντροφος, όπως είναι ο αγγλικός ορισμός του κοινωνιοπαθούς. Ο κοινωνιοπαθής στην αρχή της σχέσης είναι σαγηνευτικός, δείχνει ότι νοιάζεται και τα δίνει όλα για σένα. Ισχυρίζεται ότι σε καταλαβαίνει καλύτερα από όλους τους άλλους ανθρώπους και επειδή οι σχέσεις με τους άλλους αποτελούν πηγή ανασφάλειας γι’ αυτόν, προσπαθεί να σε απομονώσει από τον κοινωνικό περίγυρο. Οι κοινωνιοπαθείς έχουν τις περισσότερες φορές έντονη σεξουαλικότητα.

Η σχέση με έναν κοινωνιοπαθή περνά συνήθως από τα εξής στάδια: εξιδανίκευση, υποτίμηση, απόρριψη. Στην αρχή γι’ αυτόν ο/η σύντροφος είναι το επίκεντρο του κόσμου, στην πορεία όμως τον επικρίνει συνεχώς, ώσπου τελικά, όταν πια βαρεθεί ή θεωρήσει ότι δεν μπορεί να του προσφέρει κάτι άλλο, θα τον παρατήσει με μια απίστευτη ψυχρότητα. Φυσικά θέλει πάντα αυτός να ελέγχει τις καταστάσεις και αυτός και μόνο να σε απορρίψει. Αν φύγεις πρώτη/ος, θα τρέξει πίσω σου, θα σε παρακαλέσει, θα κλάψει, θα δηλώσει μετανιωμένος, θα υποσχεθεί ότι όλα θα αλλάξουν, μέχρι να γυρίσεις. Και σύντομα θα επιστρέψει στα συνηθισμένα του μοτίβα συμπεριφοράς, αυτά που σε έκαναν να θέλεις να εξαφανιστείς από τη ζωή του. Όταν σε χάσει δεν θα αισθανθεί ποτέ λύπη και δεν θα αναλάβει ποτέ τις ευθύνες του, παρά μόνο θα αισθανθεί θυμό.

Αυτός ο άνθρωπος δυσκολεύεται να συντονιστεί με τα συναισθήματα των άλλων, είναι «αναίσθητος», δείχνει σκληρότητα σε συνδυασμό με κοινωνική απομόνωση ή αδιαφορεί πλήρως για το τι σκέφτονται οι άλλοι. Δεν έχει ενσυναίσθηση και δεν αναλαμβάνει ποτέ τις ευθύνες του. Πάντα φταίνε οι άλλοι και εκείνος είναι το θύμα. Είναι ανίκανος να νοιαστεί πραγματικά για οτιδήποτε εκτός από τον εαυτό του. Επίσης, αντίθετα από τους «ψυχοπαθείς», η διαταραχή τους δεν είναι φανερή με την πρώτη ματιά· ξετυλίγεται σε βάθος χρόνου διότι υιοθετούν κοινωνικούς τρόπους με τους οποίους την αποκρύπτουν.

Οι κοινωνιοπαθείς και τα χαρακτηριστικά τους

Συνήθως οι κοινωνιοπαθείς είναι διασκεδαστικοί και γοητευτικοί, ετοιμόλογοι και πνευματώδεις, αλλά πολύ νωρίς καταλαβαίνουμε ότι κάτι πηγαίνει στραβά, ότι υπάρχει κάποιο αόριστο στοιχείο εξαπάτησης και χειραγώγησης. Μόλις όμως αρχίσουμε να προβληματιζόμαστε, έχει τον τρόπο να μας ρίχνει «στάχτη στα μάτια» και να μας καθησυχάζει, μέχρι να μας πείσει για την υποτιθέμενη αγάπη και αφοσίωσή του. Η επιχείρηση σαγήνης είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να προσέχουμε και να μας κάνει να είμαστε επιφυλακτικοί: οι κοινωνιοπαθείς μπορούν να προσελκύουν πολλούς ανθρώπους αλλά δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν αληθινούς φίλους ή να διατηρήσουν ουσιαστικές σχέσεις. Συνήθως, είναι πολύ επιδέξιοι στο ψέμα, όμως όχι στα απλά λευκά ψέματα, αλλά σε αυτά που έχουν να κάνουν με εκείνους και τη ζωή τους, ώστε να παρουσιάσουν τον εαυτό τους με τέτοιο τρόπο που θα φαίνονται σπουδαίοι.

Είναι ανίκανοι να νιώσουν τύψεις ή να ζητήσουν ειλικρινά συγγνώμη. Γνώρισμά τους η επιφανειακή γοητεία και η νοημοσύνη πάνω από τον μέσο όρο (μερικοί δεν είναι ακριβώς έξυπνοι, είναι όμως εξυπνάκηδες). Έχουν αυτοπεποίθηση, είναι η «ψυχή της παρέας», έχουν τόλμη και απουσία αιδούς, ψευδολογία, φιλαυτία, μη συμμόρφωση με τα κοινωνικά πρότυπα (κάτι που φαίνεται συχνά σαν «απλή» αντικομφορμιστική συμπεριφορά), κοινωνική άνεση (σαν να μην έχουν ποτέ αμηχανία ή άγχος), αντικοινωνικές πράξεις (βία, προσβολές) χωρίς προφανή λόγο, έλλειψη ευθυκρισίας, αποτυχία μάθησης από την εμπειρία, περιφρόνηση προς τα ανθρώπινα αισθήματα, απάθεια, παρορμητικότητα ή αποτυχία, έλλειψη ενσυναίσθησης, αδυναμία διάκρισης ανάμεσα στο σωστό και στο λάθος. Δεν τους αγγίζει τίποτα, ακόμα και ένα τρομακτικό γεγονός το αντιμετωπίζουν με απάθεια ή τους φαίνεται αστείο (π.χ. ακούνε στις ειδήσεις για μια δολοφονία και αποφασίζουν να κάνουν μια φάρσα παρουσιάζοντας τον εαυτό τους με το όνομα του δολοφόνου).

Τον κοινωνιοπαθή χαρακτηρίζει ανωριμότητα: σκέφτεται και προτάσσει τις δικές του ανάγκες, βαριέται εύκολα, έχει ανάγκη από δυνατές συγκινήσεις, είναι φυγόπονος, του λείπει η επιμονή και η υπομονή: πρέπει όλα να γίνονται γρήγορα ή να μη γίνονται καθόλου. Για να καλύψει αυτή του την αδυναμία παρουσιάζει τον εαυτό του ως εξαίρεση (ότι έχει ιδιαίτερα ταχείς ρυθμούς) ή τον παρουσιάζει ως σωτήρα που βρίσκει γρήγορα λύσεις στις δύσκολες καταστάσεις.

Τι κάνει έναν άνθρωπο κοινωνιοπαθή; Σύμφωνα με έρευνα της Αμερικανικής Ένωσης Παιδιάτρων, περίπου το 70% των κοινωνιοπαθών προέρχονται από σπίτια όπου ο πατέρας ήταν απών ή τους υποτιμούσε ως παιδιά. Γενικά πιστεύεται πως η έλλειψη συναισθηματικής εγγύτητας με τους γονείς στην παιδική ηλικία, μπορεί να προκαλέσει δυσλειτουργία, η οποία ίσως εκδηλωθεί με κοινωνιοπαθητικές τάσεις στη μετέπειτα ζωή. Αν και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι πάντοτε σημαντικοί, η κοινωνιοπαθητική συμπεριφορά έχει ένα ευρύ φάσμα αιτιών και εξηγήσεων – συχνά συντρέχουν γονίδια που προκαλούν νευρολογικές ανωμαλίες στον μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου, δηλαδή στο τμήμα του εγκεφάλου που ρυθμίζει την κρίση και τον αυτοέλεγχο.

Τους κοινωνιοπαθείς δεν τους αναγνωρίζουμε εύκολα γιατί εκ των προτέρων νομίζουμε ότι όλοι είμαστε γεννημένοι με μια συνείδηση και θέλουμε να πράττουμε το Καλό. Έτσι βρίσκουμε πάντοτε μια λογική εξήγηση για την παράλογη συμπεριφορά των κοινωνιοπαθών.

Τι μπορείτε να κάνετε αν ζείτε με άνθρωπο που έχει κοινωνιοπαθητικά χαρακτηριστικά; Το καλύτερο είναι να απομακρυνθείτε όσο είναι καιρός. Αν έχετε περισσότερη υπομονή, μπορείτε να λάβετε υπόψη την αισιόδοξη εκδοχή ότι αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να αλλάξουν. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει ο κοινωνιοπαθής να αποδεχτεί την κατάστασή του και να αποφασίσει να την αλλάξει, πράγμα δύσκολο. Το να προσπαθήσει να μάθει τη γλώσσα των συναισθημάτων, δηλαδή να γίνει ικανός να αναγνωρίζει και να κατονομάζει τα συναισθήματα των άλλων -και τα δικά του- είναι τεράστιο άλμα για τον άνθρωπο που πάσχει από αντικοινωνική διαταραχή. Ενώ οι διάφορες μορφές ψυχικής νόσου επιδέχονται θεραπείες -ψυχαναλυτικές, φαρμακευτικές- η δέσμη των διαταραχών του κοινωνιοπαθούς αντιστέκεται περισσότερο στη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Ας βάλουμε τα κυριότερα χαρακτηριστικά σε bullets.

  • Χειραγώγηση των ανθρώπων.Ο κοινωνιοπαθής χειραγωγεί τους άλλους ώστε να του δώσουν αυτό που θέλει.
  • Παρορμητικότητα.
  • Οξυθυμία και επιθετική συμπεριφορά.
  • Απερίσκεπτη διακύβευση σημαντικών αποφάσεων που αφορούν την ασφάλεια του ίδιου και άλλων ανθρώπων.
  • Διαρκής ανευθυνότητα.
  • Έλλειψη τύψεων μετά από επίπληξη, βιασμό ή ληστεία άλλων ανθρώπων.
  • Εγωκεντρισμός. Aδυνατεί να δημιουργήσει ουσιαστικούς συναισθηματικούς δεσμούς. Οι δεσμοί του με τους άλλους -ακόμα και με τους/τις συντρόφους τους- παραμένουν επιφανειακοί παρόλο που πολλές φορές κάνουν τους άλλους να πιστεύουν ότι γνωρίζουν όλα τα μυστικά των “φίλων” τους και είναι συνδεδεμένοι άρρηκτα μαζί τους.
  • Nαρκισσιστική συμπεριφορά. Eνδιαφέρεται περισσότερο να μιλάει αυτός και οι άλλοι για τον ίδιο, παρά να ακούει τους άλλους και τα προβλήματά τους.
  • Ανωριμότητα. Σκέφτεται και προτάσσει τις δικές του ανάγκες, βαριέται εύκολα, έχει ανάγκη από δυνατές συγκινήσεις, είναι φυγόπονος, του λείπει η επιμονή και η υπομονή
  • Ευθυνοφοβία. Στην πρώτη δυσκολία θα σε παρατήσει γιατί είναι ανίκανος να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πρόβλημα του προκαλεί άγχος ή τον ξεβολεύει.

Βλέποντας όλα τα παραπάνω θα σε συμβούλευα να απομακρυνθείς αμέσως από έναν τέτοιο άνθρωπο. Αν για κάποιο λόγο είσαι τόσο εξαρτημένος/η και δεν μπορείς ακόμη, τουλάχιστον προσπάθησε να μην επενδύσεις συναισθηματικά και να μην περιμένεις τίποτα από αυτόν διότι πολύ απλά «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Αυτοί οι άνθρωποι είναι κατεστραμμένοι συναισθηματικά και όσο κι αν στην αρχή σου δίνουν τον κόσμο όλο, το κάνουν πλήρως μηχανικά, επειδή ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες και όχι για σένα. Εσύ είσαι το δεκανίκι που χρειάζονται για να θρέψουν τον άκρατο εγωισμό τους και να περάσουν καλά. Είναι μαέστροι στο να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους και να λειτουργούν σαν να σε αγαπούν, ενώ στην πραγματικότητα δεν αισθάνονται τίποτα για σένα. Έτυχε να είσαι εσύ, θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε άλλος στη θέση σου και δεν θα είχε καμία διαφορά γι’ αυτόν.

Όσο τον «βολεύεις» θα είναι όλα εντάξει, δοκίμασε να τον φέρεις προ ευθυνών και υποχρεώσεων και θα δεις τον τόσο γλυκό και δοτικό σου σύντροφο να μεταμορφώνεται σε τέρας. Αν σηκώσεις λίγο κεφάλι και ζητήσεις το αυτονόητο δικαίωμά σου να αποφασίσεις κι εσύ για κάποια πράγματα (π.χ. για τα οικονομικά σας) στην αρχή θα προσπαθήσει να σε χειραγωγήσει λέγοντάς σου ότι εκείνος ξέρει καλύτερα, ότι πρέπει να του έχεις εμπιστοσύνη, ότι το κάνει για το καλό σου/σας. Αν δεν καταφέρει να σε πείσει και επιμείνεις, τότε θα φωνάξει, θα θυμώσει, θα σε υποτιμήσει μειώνοντας τις ικανότητές σου και, αφού ξεσπάσει, θα σε κατηγορήσει -όπως πάντα όταν έχει συναισθηματικές εξάρσεις- ότι εσύ φταις και ότι εσύ τον οδήγησες στο να φερθεί άσχημα. Δεν θα παραλείψει τους ψυχολογικούς εκβιασμούς, ίσως ακόμα σε απειλήσει ότι θα αυτοκτονήσει, για να σε πείσει ότι τον πιέζεις και ότι εσύ τον έχεις φτάσει στα άκρα. Με λίγα λόγια θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να σε χειραγωγήσει και να γίνει αυτό που θέλει εκείνος.

Αν κάνεις πίσω καλώς, αλλιώς από τη μια στιγμή στην άλλη θα φύγει χωρίς να τον πονέσει καθόλου, αφήνοντάς σε σύξυλο και απορημένο πώς γίνεται αυτός ο άνθρωπος που έλιωνε για σένα να φεύγει έτσι απλά, με σκληρότητα και πολλές φορές με κακία. Αφήνοντάς σε να βασανίζεσαι που δεν τον κατάλαβες νωρίτερα, που νοιάστηκες για εκείνον πραγματικά ενώ εκείνος αδιαφόρησε για το πώς αισθάνεσαι. Να αναρωτιέσαι πού είχε μαζεμένη τόση κακία και θυμό. Μην απορείς… πήγαινε λίγο πίσω και ένωσε τα κομμάτια του παζλ… Προβληματικές παιδικές σχέσεις, απόρριψη από γονείς και προηγούμενους συντρόφους, περιφρόνηση στο σχολικό ή εργασιακό περιβάλλον. Όπως είπαμε η ανατροφή και οι διαπροσωπικές σχέσεις κατά την εφηβεία και την ενηλικίωση δημιούργησαν αυτόν τον προβληματικό τύπο που είχες την ατυχία να συναντήσεις. Μην απορείς άλλο λοιπόν. Πάρε την απόφαση να φύγεις, ή αν είσαι τυχερή/ός και φύγει αυτός πρώτος μην κλάψεις και μη στενοχωρηθείς. Όσο κι αν δεν μπορείς να το αντιληφθείς τώρα, είναι ένα δώρο που σου κάνει άθελά του. Νομίζοντας ότι φεύγει και γλιτώνει -γιατί έτσι έχει πείσει τον εαυτό του, ότι δεν μπορείς να του προσφέρεις κάτι άλλο και ότι τον πιέζεις συναισθηματικά- σου προσφέρει τη μεγαλύτερη ευκαιρία που μπορούσες να έχεις. Την ελευθερία σου, μακριά από ένα τοξικό περιβάλλον που μέρα με τη μέρα σε βύθιζε σε ένα βάλτο που τον είχε κάνει να μοιάζει με όαση. Σαν έναν πεντανόστιμο καρπό που τον βρίσκεις μπροστά σου και φαίνεται τόσο λαχταριστός αλλά είναι δηλητηριώδης. Κι εκεί που έχεις απλώσει το χέρι και τον φέρνεις κοντά σου για να τον γευτείς, μια αόρατη δύναμη τον σπρώχνει και τον ρίχνει στον γκρεμό. Και είσαι έτοιμος να ουρλιάξεις από στενοχώρια που τον έχασες, γιατί δεν γνωρίζεις ότι μόλις σώθηκες από βέβαιη καταστροφή. Έτσι είναι κι αυτός ο χωρισμός για σένα. Μία λύτρωση. Ήσουν σε βωμό έτοιμος για θυσία και ένας από μηχανής θεός σε τράβηξε λίγο πριν πέσει το μαχαίρι και σε κάνει κομμάτια. Γιατί αυτό θα σε έκανε μέρα με τη μέρα αυτός ο άνθρωπος, συναισθηματικά κομμάτια και μάλιστα πείθοντάς σε ότι φταις εσύ γι’ αυτό. Κάνε λοιπόν το σταυρό σου που σώθηκες, προχώρα μπροστά και μην κοιτάξεις ποτέ προς τα πίσω. Γιατί το μόνο που θα δεις εκεί είναι αυτόν τον αυτοκαταστροφικό τύπο να υποφέρει από τις ίδιες τις επιλογές του…

Διάβασε εδώ: Όταν ο έρωτας ζει στην ξενιτιά.